Een scheiding en complexe ouderschap na scheiding brengt altijd pijn, stress en spanning met zich mee. Ouders reageren hier ieder op hun eigen manier op, vaak vanuit al bestaande patronen die ook tijdens de relatie zichtbaar waren. De één trekt zich terug en zwijgt, de ander reageert misschien juist fel en zoekt de confrontatie. In dit artikel staan we stil bij de drie patronen – de zogeheten ‘helse dialogen’ – die we onderscheiden en de impact ervan op onderlinge relaties.
Je zult het vast herkennen: een ouder die zich terugtrekt en weinig contact maakt, een ouder die boos is en veel actie toont. Een ouder die veel verwijten maakt en conflict zoekt. Het zijn allemaal gedragingen die te verklaren zijn als je met de juiste bril kijkt. Door met de juiste bril te kijken ontstaat er begrip en mildheid en ruimte om de ouder te begeleiden om een andere beweging te maken.
Wanneer het verlies van een partner of gezin leidt tot zoveel stress dat het primitieve overlevingsreacties uitlokt, komen vaak twee typen reacties naar voren:
Wanneer beide ouders vastzitten in deze reacties, ontstaan patronen in de communicatie die we ‘helse dialogen’ noemen. Dit is een begrip uit de Emotionally Focused Therapy van Sue Johnsen. De dialogen zijn vicieuze cirkels waarin elke reactie van de ene ouder een nieuwe reactie bij de andere oproept. Deze patronen versterken elkaar en maken constructieve communicatie vrijwel onmogelijk.
Deze patronen waren vaak al actief in de relatie en zijn zelfs vaak de oorzaak van de scheiding. Het gaat over ‘niet gehoord en gezien worden’. Wanneer de voorbije relatie niet goed wordt afgerond en de scheiding niet verwerkt wordt kunnen deze patronen zich heel makkelijk vastzetten in het ouderschap na scheiding.
Voorbeeld
Een moeder krijgt van de juf te horen dat haar zoon moeite heeft met rekenen en vraagt de andere ouder om te helpen bij het huiswerk. Als er vertrouwen is tussen de ouders, kan zo’n gesprek open verlopen, ook al is het misschien confronterend. Maar als er conflict of wantrouwen speelt, kan de vader zich aangevallen voelen en reageren met verwijten, ontwijking of stilte. Dit raakt de moeder op haar beurt weer en kan leiden tot verdere escalatie, waarin verwijten en defensieve reacties elkaar opvolgen en versterken.
Als we spreken over patronen binnen relaties onderscheiden we drie patronen. Dit noemen we de ‘helse dialogen’. Het zijn de patronen die zich telkens herhalen vanuit de coping strategieën van ouders: pijnlijk en destructief vol verwijten, onbegrip, verdediging en escalatie.
Dit patroon kenmerkt zich door continue verwijten en tegenaanvallen. Beide ouders voelen zich niet gehoord of begrepen en proberen zichzelf te verdedigen door de ander aan te vallen. Deze voortdurende strijd zorgt voor een constante staat van alertheid en stress. Elke opmerking wordt gezien als een mogelijke aanval, wat de afstand alleen maar vergroot.
In dit patroon probeert de ene ouder contact te zoeken of erkenning te krijgen, terwijl de andere ouder zich juist terugtrekt en afsluit. De ouder die genegeerd wordt, zal vaak harder proberen om door te dringen, wat bij de ander juist leidt tot verdere terugtrekking. Dit patroon kan jaren doorgaan en lijkt op een machtsstrijd waarbij beide partijen zich machteloos voelen.
Hier geven beide ouders de communicatie op. Ze trekken zich terug, voelen zich verongelijkt en plaatsen de verantwoordelijkheid voor de slechte communicatie bij de ander. Er hangt een constante spanning, zelfs zonder openlijke conflicten. Dit kan aanvoelen als een mijnenveld, waarin iedere stap tot een explosie kan leiden.
Helse dialogen zijn niet alleen uitputtend voor de ouders zelf, maar hebben ook grote gevolgen voor de kinderen. Zij groeien op in een sfeer van spanning en onzekerheid, wat hun emotionele ontwikkeling kan beïnvloeden. Doordat de helse dialogen escalatie in de hand werken en constructieve gesprekken hierdoor nauwelijks mogelijk zijn, komen ouders niet tot een consensus rondom bijvoorbeeld de opvoeding. De blik op de kinderen verschuift op deze momenten naar de andere ouder en de spanningen die het patroon geven.
Uit deze patronen stappen vraagt om bewustwording en vaak ook begeleiding. Het erkennen van de eigen rol in deze patronen kan pijnlijk en confronterend zijn voor ouders, maar is een eerste stap richting herstel. Als hulpverlener kan je ouders helpen om meer inzicht te krijgen in het eigen aandeel in het patroon en nieuwe manieren van communiceren te ontdekken.
Herken jij als hulpverlener deze patronen? Weet jij hoe je deze in gesprekken met een ouder naar boven kunt halen? Door meer kennis op te doen over deze patronen en hoe je ouders begeleid hierin een andere beweging te maken, kun je hen helpen om uit die vicieuze cirkel te stappen. Hierdoor kunnen escalaties verminderen en spanningen afnemen, waardoor ouders zich weer meer kunnen richten op wat hun kind nodig heeft van hen.
In de Toolbox, handleiding voor hulpverleners, IPSO+, geschreven door Vanessa Maes, 2025 – gaan we hier dieper op in.
Door Roos Guldenaar
Nu is alle informatie rondom Parallel Solo Ouderschap beschikbaar op één overzichtelijke factsheet.
Nieuwsgierig en wil jij deze gratis factsheet in je mailbox ontvangen? Laat je e-mail adres achter en je ontvangt de factsheet én blijft op de hoogte van het laatste nieuws rondom IPSO+.
