In deze rubriek gaan we in gesprek met ouders die begeleiding ontvangen vanuit Parallel Solo Ouderschap (PSO). Wat betekent het om als ouder de verantwoordelijkheid te dragen voor een veilige, voorspelbare en liefdevolle opvoedsituatie, los van samenwerking met de andere ouder? Welke stappen zetten zij om houvast te vinden en waar liepen ze tegenaan? Door hun persoonlijke ervaringen een stem te geven, willen we herkenning bieden én ruimte maken voor nuance en reflectie voor professionals. Oprichter van IPSO+ en grondlegger van het PSO-gedachtegoed, Vanessa Maes, deelt daarnaast haar kijk op de situatie. Met haar reflectie verbinden we praktijkvoorbeelden aan de uitgangspunten van Parallel Solo Ouderschap.
Petra is 51 jaar en moeder van twee kinderen van 12 en 18 jaar. Sinds 2023 is zij gescheiden van de vader van haar kinderen. Ze ervaarde ook na de breuk nog dreiging en stilzwijgende controle vanuit haar ex-partner, maar zij liep in de hulpverlening lang op tegen een muur van “waar twee vechten hebben twee schuld”. Parallel Solo Ouderschap bracht haar erkenning: “Ik voelde me eindelijk niet meer gek”. Op eigen initiatief deelt zij hier haar verhaal met ons.
“Ik ben jarenlang gezinshulpverlener geweest in complexe gezinssituaties en afgestudeerd als pedagoog, toch overkwam mij – ondanks al mijn kennis en ervaring – dezelfde machteloosheid en verwarring die gezinnen in hun donkerste dagen ervaren. Het kostte, en kost mij nog steeds, al mijn kracht om als moeder én zelfstandige vrouw te blijven staan. Als het mij al zoveel vraagt, hoe moet het dan zijn voor ouders zonder kennis van het systeem, van opvoedtechnieken of gespreksvoering? Daarom wil ik mijn verhaal delen.”
“Ik was 19 toen ik mijn ex ontmoette. We hebben mooie jaren gekend, avonturen beleefd, maar ook diepe dalen meegemaakt. Psychiatrische problematiek, een burn-out en uiteindelijk een arbeidsongeschiktheidsverklaring maakten het zwaar. Ik was 25 jaar lang de kostwinner. Tijdens Corona liep alles opnieuw vast. Ondanks individuele therapie, relatietherapie en systeemtherapie heb ik de scheiding aangevraagd. Ik wist: als ik die stap zet, word ik gezien als de vijand. En dat gebeurde ook. De spanningen waren heftig, en de kinderen hebben daar zeker onder geleden. Daar neem ik mijn deel van de verantwoordelijkheid in. De scheiding is officieel sinds 2023, maar de liefdevolle gezamenlijkheid was al eerder verdwenen.”
“Wat Petra hier beschrijft, toont aan hoe een situatie van complex ouderschap na scheiding iedereen kan treffen. De stress en emoties van het verlies, maar ook van de reorganisatie en het aanhoudende gevoel van bedreiging zorgen ervoor dat de stress zich opstapelt in je lichaam, waardoor je brein anders gaat reageren. Dingen die je in theorie wel weet, lukken niet meer omdat je minder vat hebt op je gedrag. De stress zorgt ervoor dat je gedrag niet meer aangestuurd wordt vanuit een kalm gereguleerd brein. Vele ouders vertellen: ik weet het allemaal wel, maar het lukt soms gewoon niet.”
“Lang voor de eerste beslisser de knoop doorhakt om te scheiden, is er al een periode van spanningen en stress die effect heeft op de gezinsrelaties en op de dynamieken. De start van het proces is zelden het moment van de scheidingsmelding. Voorafgaand zijn er ook soms al periodes van onderhuidse spanningen of geweld die mee effect hebben op hoe iemand zich voelt en gedraagt na een scheiding.”
“Hulpverlening moest met toestemming van beide ouders. Mijn ex weigerde. Mijn dochter, toen 16, wilde geen contact met hem, maar had wel hulp nodig. Omdat zij inmiddels zo oud was, voerde ze – met een vriendin van mij als vertrouwenspersoon – zélf het gesprek met school en gemeente. Zestien is te jong voor zulke verantwoordelijkheden. Maar omdat één ouder niet mee wilde werken, wilden de hulpverleners ook mij niet betrekken, want het moest wel gelijk opgaan. Dat was een schrijnend moment. Zelf vroeg ik hulp aan voor mij en mijn jongste, maar ook daar bleef ingrijpen uit. De situatie was ontwrichtend, maar blijkbaar niet ernstig genoeg voor actie.”
“Waar twee vechten, hebben twee schuld. Dat zinnetje heeft me zo vaak gekwetst. Het klinkt neutraal, maar is in deze context totaal onterecht. Er was geen gelijkwaardig conflict; er was dreiging en stilzwijgende controle. Mediation werd vroegtijdig stopgezet omdat het niet veilig was. De mediator gaf aan dat zelfs één-op-één gesprekken niet werkten. Ik deed concessies, bood mijn excuses aan, droeg de financiële last. Niets hielp. Toch werd opgeschreven: ‘Ouders kunnen niet constructief communiceren’. Daarmee werd de verantwoordelijkheid alsnog gelijk verdeeld. Ook bij de gemeente liep ik vast: “We doen niet aan waarheidsvinding.” Mijn wanhoop werd weggezet als hysterie.”
“We stellen vast dat een goede analyse van wat er gaande is uitermate belangrijk is. Wanneer het ouderschap na de scheiding complex is, moet onderzocht worden waar de complexiteit in vervat zit. Soms zijn dat wederzijdse patronen en een geëscaleerd conflict, maar soms is het ook een eenzijdig patroon van geweld. Pas wanneer vastgesteld is waar de complexiteit uit voortkomt kan adequate hulp geboden worden.”
“Een tweede aandachtspunt is dat hulpverleners en rechters ouders blijven aanspreken als een team, in een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Uitspraken als ‘jullie, de ouders, moeten leren communiceren’ zorgen ervoor dat ouders mee verantwoordelijk gesteld worden voor elkaar. Dat voelt voor ouders als erg unfair en is het ook. Beter is het om de twee gezinnen als aparte entiteiten te zien en elke ouder in de eigen solo verantwoordelijkheid te zetten: elke ouder is individueel verantwoordelijk voor zijn gedrag, communicatie en houding. Maar is niet verantwoordelijk voor de houding, gedrag en communicatie van de andere.”
“Uiteraard is communicatie iets wat plaatsvindt in interactie tussen mensen. Systemisch weten we dat veel beweegt in de tussenruimte tussen ouders. Wanneer één ouder in deze interactiepatronen dingen verandert, beweegt er vaak iets in het systeem. Onrechtstreeks kan het werken aan de eigen communicatie of houding dus ook invloed hebben op dit patroon. En dus ook de reactie van de andere ouder beïnvloeden.”
“PSO gaf me woorden. Inzicht. En vooral: erkenning. Voor het eerst voelde ik me niet meer gek. PSO hielp me bewuste keuzes maken. Zoals het anders regelen van contact. Vrienden en hulpverleners vonden dat ik afspraken met mijn ex moest maken, maar dat liep altijd spaak. Dus leerde ik: focus op wat binnen mijn invloed ligt. Dat gaf rust. Een voorbeeld: mijn zoon wil naar een concert met zijn vader op een dag dat hij bij mij is. Dan bespreek ik dat met mijn zoon. Niet met zijn vader. Hoe ga je thuiskomen? Wat kan ik voor je doen? Ik kijk wat er nodig is om het voor mijn kind goed te laten verlopen.”
“PSO hielp me ook het perspectief van mijn kind centraal te stellen. Niet alles oplossen, maar zorgen voor een veilige basis. Het boekje Kamil de Groene Kameleon was daarin ook helpend – het bood woorden om over moeilijke situaties te praten, zonder te vervallen in oordeel of loyaliteitsconflict. Zelf als je kind achttien is is dat nog helpend.”
“Dat mijn taak als ouder blijft – ook als mijn kind niet fysiek bij mij is. Ik begeleid bij het maken van een toetsplanning, óók voor de dagen bij hun vader. Ik bel even na hoe het ging. Maar ik blijf weg van zijn regels. En ik heb feestdagen losgelaten: ik pas me aan zijn planning aan, zonder ruis of strijd. Dat geeft de kinderen rust.”
“Doordat de vader van de kinderen niet meedoet aan PSO levert het strijd op met hulpverlening, de Rechtbank en derden om steeds uit te leggen dat mijn ‘niet in contact willen en kunnen zijn met de vader’ geen vergroting van het loyaliteitsconflict is of dat ik niet tegen werk in de hulpverlening maar gewoon echt mezelf en de kinderen bescherm door uit contact te blijven. Vader blijft eisen dat ik met hem afspraken maak en communiceer en dat stopt niet. Als we beiden een traject hadden gevolgd kwam er misschien iets meer begrip of coöperatie in de werkwijze en zou dat de kinderen en mijzelf wat meer rust geven.”
“PSO is een individuele begeleiding, dus één ouder kan kiezen voor een traject, terwijl de andere ouder er niet voor kiest. Hierdoor is de doelstelling gericht op de ouder die kiest en zijn ouderschap. Omdat je enkel met één ouder werkt heb je geen meta overzicht op de situatie. Hierdoor kan een PSO begeleider geen adviezen of uitspraken doen over verblijfsregelingen. Een PSO begeleider vertrekt vanuit een niet wetende houding over de andere ouder en de kinderen. Hierdoor kan hij een brede blik behouden. Vanuit de kennis en ervaring kan hij de ouder wel uitdagen om ook de blik te verruimen en andere betekenissen voor gedrag te overwegen. Hierdoor kan een ouder een andere blik krijgen op de verblijfsregeling of situatie.”
“Er is geen communicatie mogelijk zonder dat het escaleert. Dus doe ik wat ik kan: ik bied stabiliteit. Ik stel geen vragen waar ik geen antwoord op krijg, pas mijn plannen aan, en zet mijn kinderen niet tussen ons in. Als zij iets willen, moeten ze het aan hun vader vragen. Gek genoeg krijgen zij vaak wel een ja – zolang het niet van mij komt. Mijn belangen doen er niet toe voor mijn ex. Dat is verdrietig, maar het is de realiteit.”
“In sommige situaties merken we dat een ouder die blijft aandringen op afspraken en communicatie net de ouder is die een nood blijft voelen om controle te hebben op het gezin van de andere ouder. Hulpverleners en rechtbanken lijken nog vast te houden aan het overlegmodel.”
“Wettelijk gezien is elke ouder die gezag heeft verplicht om te communiceren met de andere ouder. Bij gedeeld gezag zullen over verblijfsoverstijgende beslissingen ook het akkoord van de andere ouder nodig zijn. Wanneer er geen gedeeld gezag is, blijft ook de plicht om informatie te verstrekken een plicht van de ouder met gezag. Wat nergens beschreven staat is de manier waarop er gecommuniceerd moet worden en waarover. Het dominante idee is dat communicatie best face to face verloopt, terwijl onderzoek van onder andere het CPI instituut heeft aangetoond bij bij veel spanning en conflict mogelijks andere vormen meer aangewezen kunnen zijn, zoals mail.”
“Hier zie je overigens een mooie toepassing van het PSO communicatieprotocol. Wie gaat waarover wanneer in communicatie? Over bepaalde zaken zullen de kinderen zelf met de ouder kunnen praten, waardoor de kans op een fijn gesprek verhoogt. Het relatie- en betrekkingsniveau van communicatie is dominant op het inhoudsniveau: wanneer kinderen iets vragen valt dit binnen de ouder-kindrelatie, wanneer de ex partner iets vraagt staat deze relatie meer onder druk.”
“Ze leren voor zichzelf opkomen, wensen uitspreken, maar ook omgaan met teleurstelling. Soms vinden ze het lastig. Dat snap ik. Daarom kijken we samen naar wat er gebeurt, bespreken we opties en oefenen we in communicatie. Ik probeer partijdig te zijn voor mijn kind, zonder star te worden in mijn eigen wensen. Ik zou wensen dat hulpverlening ook zo keek.”
“Dwingende controle is subtiel, vilein en vaak onzichtbaar. Geen schreeuw, geen klap. Maar wél dreiging, verwarring, beïnvloeding. En het stopt nooit. Je staat altijd ‘aan’. Hulpverlening herkent dit vaak niet. ‘We doen niet aan waarheidsvinding’ is dan dodelijk. Want dat betekent: je moet zélf maar bewijzen dat het niet aan jou ligt. Intiem terreur maakt dat je als ouder verdacht wordt als je te heftig reageert – maar die heftigheid komt voort uit jarenlange dreiging. Het kind raakt onzichtbaar tussen de strijd.”
“In bepaalde gezinnen is een feitenonderzoek of een degelijke diagnosestelling met advies nodig. Er moet onderzocht worden waar de complexiteit in het ouderschap uit voortkomt. De stress die een aanhoudend gevoel van dreiging doet met ouders is toxisch en het zal hun gedrag beïnvloeden. Ouders gaan wankelen en verdienen hierin steun, maar ook sturing en stimulatie. Zolang ouders het gedrag van de andere ouder moeten bewijzen aan de instanties, blijven we hen, als maatschappij, aanmoedigen naar de andere ouder te kijken, waardoor hun focus wegebt van de last van de kinderen en hun eigen functioneren. Om die reden roepen wij, vanuit IPSO+ op tot degelijke indicatiestelling. PSO is een individueel begeleidingstraject en kan deze indicatiestelling niet doen, gezien er enkel met één ouder wordt gewerkt.”
“Je ex-partner probeert haakjes te houden in jouw leven: financieel, qua planning, emotioneel in contact met vrienden en familie. Dat maakt dat er nog altijd invloed kan worden uitgeoefend op jouw leven. Dat dit invloed heeft op de kinderen wordt niet erkend. PSO vraagt: wat is helpend voor het kind? Wat is veilig? Niet: hoe krijgen we ouders samen aan tafel. In sommige gevallen is dat gewoon niet helpend. Erken dat. Wees nieuwsgierig.”
“Ik heb geleerd dat ik de ander niet kan veranderen. Maar ik kan mijn kinderen een liefdevolle, veilige basis bieden. Ik geef ze ruimte, steun, en vertrouwen. En daarin heb ik geleerd: ik hoef het niet perfect te doen.”
Een grote dank aan Petra – haar naam is gefingeerd, maar haar verhaal is echt. Dit interview werd afgenomen door Roos Guldenaar in samenwerking met Vanessa Maes, die haar reflecties meegaf voor de professional.
Nu is alle informatie rondom Parallel Solo Ouderschap beschikbaar op één overzichtelijke factsheet.
Nieuwsgierig en wil jij deze gratis factsheet in je mailbox ontvangen? Laat je e-mail adres achter en je ontvangt de factsheet én blijft op de hoogte van het laatste nieuws rondom IPSO+.
